KAJIAN KES HAKCIPTA : ELIAS IDRIS v SYAMSUL YUSOF & LAIN-LAIN

1. Kes ini melibatkan tindakan saman Hakcipta oleh Plaintif yang merupakan penulis novel yang bertajuk "Aku Bohsia" terhadap Defendan yang merupakan pengarah dan penulis skrip bagi filem "Bohsia: Jangan Pilih Jalan Hitam" pada tahun 2016.

2. Kes yang pada asalnya dimulakan di Mahkamah Tinggi Kuala Lumpur oleh Plaintif, di mana Mahkamah telah memberikan keputusan yang berpihak kepada Defendan. Plaintif telah merayu ke Mahkamah Rayuan dimana Mahkamah rayuan memberikan keputusan berpihak kepada Plaintif. 

3. Defendan seterusnya telah membuat rayuan ke Mahkamah Persekutuan di mana Mahkamah Persekutuan telah mengembalikan keputusan Mahkamah Tinggi, membatalkan keputusan Mahkamah Rayuan  dan memberi keputusan berpihak kepada Defendan.

4.Apa yang berlaku di dalam kes ini adalah Plaintif, selepas menonton filem "Bohsia: Jangan Pilih Jalan Hitam" telah mendakwa terdapat persamaan dari segi tema, plot, mesej, watak dan lain-lain lagi diantara filem arahan Defendan dengan novel tulisan beliau.

5. Defendan juga memfailkan tuntutan balas terhadap Plaintif di atas dakwaan bahawa Plaintif, melalui penulisan-penulisan di dalam blog beliau, telah memfitnah Defendan.

6. Setelah membuat penilaian yang cukup terperinci, Mahkamah Tinggi telah menolak tuntutan Plaintif dan membenarkan tuntutan balas Defendan. Di antara dapatan-dapatan Mahkamah Tinggi yang menarik di dalam kes ini adalah seperti berikut:

(a) Untuk berjaya didalam suatu tindakan saman bagi perlanggaran Hakcipta, Plaintif hendaklah terlebih dahulu membuktikan kepada Mahkamah bahawa:

i. Novel Plaintif boleh dilindungi di bawah Akta Hakcipta;

ii. Plaintif adalah pemilik Hakcipta terhadap novel tersebut; dan

iii. Defendan telah melanggar Hakcipta yang dimiliki oleh Plaintif. 

(b) Untuk berjaya di dalam dakwaan bahawa telah berlaku perlanggaran Hakcipta, Plaintif hendaklah membuktikan kepada Mahkamah bahawa:

i. terdapat Persamaan Objektif yang mencukupi (sufficient objective similarity) di antara karya asal dengan karya yang melanggar Hakcipta;

ii. terdapat Hubungan Bersebab (causal connection) di mana karya yang melanggar Hakcipta sememangnya menciplak karya asal;

iii. apa yang diciplak adalah sebahagian besar (substantial) karya asal.

(c) Mahkamah tidak akan memberi sebarang penilaian terhadap dakwaan persamaan kandungan sekiranya kandungan tersebut adalah idea umum atau perkara biasa (common place). 

(d) Mahkamah mendapati bahawa tema Bohsia adalah tema masalah sosial yang lazim di dalam masyarakat. Bahkan ianya telah wujud sebelum daripada penerbitan novel Plaintif lagi. Oleh yang demikian, tema umum seperti Bohsia atau Mat Rempit adalah isu umum dan perkara biasa yang tidak boleh dilindungi Hakcipta. 

7. Mahkamah tertinggi di Malaysia iaitu Mahkamah Persekutuan telah bersetuju dengan dapatan Hakim di Mahkamah Tinggi dan mengembalikan keputusan Mahkamah Tinggi yang berpihak kepada Defendan.

8. Apa yang kita boleh simpulkan daripada kajian kes di atas adalah; sebelum pemilik sesebuah karya boleh mengambil tindakan perlanggaran hakcipta, beliau hendaklah terlebih dahulu memenuhi 3 syarat yang disebutkan di atas iaitu karya beliau termasuk di dalam karya yang dilindungi Hakcipta, beliau adalah pemilik karya tersebut dan telah berlaku perlanggaran terhadap Hakcipta karya tersebut.

9. Sekiranya pemilik tersebut gagal memenuhi syarat-syarat ini, maka beliau tidak boleh memulakan tindakan di Mahkamah ataupun tindakan beliau di Mahkamah akan berakhir dengan kegagalan.

10. Selepas berjaya membuktikan bahawa karya tersebut sememangnya dilindungi oleh Hakcipta dan beliau pula adalah pemilik Hakcipta tersebut, beliau perlu pula memenuhi syarat-syarat perlanggaran di atas iaitu terdapatnya persamaan objektif, hubungan bersebab dan juga penciplakan berlaku terhadap sebahagian besar karya beliau.

11. Adalah mustahak untuk memastikan bahawa tindakan tidak dibuat keatas sesuatu yang berbentuk tema umum kerana Hakcipta tidak melindungi sesuatu idea atau tema, tetapi perlestarian idea yang unik dan tersendiri.  

12. Oleh yang demikian, adalah sangat penting kepada seseorang pemilik karya tersebut untuk mendaftar karya mereka dan mendapatkan nasihat peguam untuk memastikan syarat-syarat perlanggaran dapat dibuktikan dengan baik dan jelas.

Untuk maklumat lanjut, rujuk pautan berikut:

👉 Apa itu Hakcipta (Copyright)

👉 Jenis karya yang dilindungi Akta Hakcipta.

👉 Tempoh masa perlindungan Hakcipta

👉 Karya yang tidak dilindungi Hakcipta

👉 Tindakan apabila Hakcipta dilanggar

👉 Kesalahan Hakcipta yang boleh didakwa

Hubungi kami di 0129797494 atau menerusi email di norhafeezlaw@gmail.com atau menerusi kotak pertanyaan untuk sebarang maklumat lanjut.